Ποπ & Ροκ (τεύχος 183 Φεβρουάριος 1994)

Vivere Pericolosamente

Φαντασθείτε τώρα τον επιχειρηματία που θα είχε την φαεινή ιδέα να πείσει τον Πανούση και τον Μαρίνο να εμφανισθούν μαζί. Ουρά τα πεντοχίλιαρα [αν δω την ιδέα μου υλοποιημένη θα ζητήσω δικαιώματα, να εξηγούμεθα]. Δεν ξέρω τη γνώμη του Πανούση για τον Μαρίνο, ξέρω όμως εκείνη του Μαρίνου για τον συναδελφό του - και είναι πολύ καλή.

Και πράγματι οι δύο καλλιτέχνες έχουν πολλά κοινά σημεία έστω και μέσα από τις διαφορετικότητές τους. Στο βινύλιο βέβαια ο Πανούσης δηλώνει παρών σε τακτά χρονικά διαστήματα αναλαμβάνοντας να κάνει σχεδόν τα πάντα [συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής]. Αυτό όσο κι αν είναι θετικό γιατί του επιτρέπει να έχει τον έλεγχο του συνόλου της δουλειάς του, δείχνει πια και τα όρια του.

Νομίζουμε π.χ. ότι ο Πανούσης δεν ήταν ποτέ ιδιαίτερα δυνατός στο μουσικό μέρος των κομματιών.

Αρκετές φορές μάλιστα πολύ έξυπνα ευρήματα χάθηκαν κάτω από μια άνευρη, συμβατική μουσική επένδυση. Από την άλλη κατανοούμε ότι μπορεί να σκέφτεται τα κομμάτια του ως πλήρεις ενότητες λόγου - μουσικής - ερμηνείας και να μην εκφράζεται από μουσική άλλου.

Αν δούλευε τα τραγούδια του με ανθρώπους που εμπιστεύεται; [και δεν εννοούμε ενορχηστρωτικά]. Αν προσπαθούσε να συμπήξει ένα είδος μουσικού consortium; Λέω τώρα...

Ούτως ή άλλως έχω την εντύπωση ότι χρειάζεται να ξανακοιτάξει ορισμένες σταθερές. Το σύνολο έχει αρχίσει να... γερνάει όσο και αν υπάρχουν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα σημεία εδώ κι εκεί. Το τραγούδι, αίφνης.

"Ο Λάκκος Με Τ' Αστεία" είναι από τα καλύτερα του δημιουργού του και κυρίως τα πιο ολοκληρωμένα. Πόσα όμως τέτοια βρίσκει κανείς στο "Vivere Pericolosamente"; Η δύναμη του Πανούση είναι στον λόγο του, στην κίνησή του, στην υπερβολή του στην σκηνή. Στον δίσκο τα δύο τελευταία, φυσιολογικά δεν υπάρχουν και μοιραία, ο λόγος αποκτά ιδιαίτερο βάρος. Έχοντας και μια αδύναμη, πολλές φορές μουσική, προσέχεις πράγματα που ίσως στο live θα περνούσαν απαρατήρητα.

Διαβάζω δε συχνά "παράπονα" ότι ο Πανούσης δεν γράφει τραγούδια στρογγυλεμένα και πότε θα τα γράψει κ.λπ, κ.λπ. Κατ' αρχήν ας δεχθούμε ότι όλοι δεν είναι δυνατόν - και δεν θέλουν βρε αδελφέ - να γράφουν τραγούδια έτσι όπως τα έχουμε συνηθίσει.

Γράφουν όλοι οι άλλοι. Δεν φτάνει; Έπειτα σ' αυτή την τελευταία του δισκογραφική εμφάνιση υπάρχουν ίσως και για πρώτη φορά τέτοιου είδους τραγούδια.

Πιστεύω ότι το ζητούμενο είναι το ψάξιμο και η ανεύρεση μιας ενιαίας φόρμας τέτοιας, που να επιτρέπει να περάσει στα αυλάκια του δίσκου το πολυσύνθετο του Πανούση (το ίδιο πρόβλημα τίθεται, αν θέλετε, και για τους Άγαμοι Θύται).

Εκεί περιμένουμε να επιχειρήσουμε μία απάντηση, όσο και ένας επαναπροσδιορισμός της γλώσσας του Πανούση, για να μπορέσει να μείνει αιχμηρή, προκλητική και ουσιαστικά αυθάδης. Το χρωστάει στην τέχνη του.

Νίκος Μπουρσινός