Τζίμης Πανούσης Πρεσβευτής κακής θελήσεως

Του Γιάννη Σχίζα

Οι θρησκευόμενοι θα έπρεπε να θεωρούν τον Τζίμη Πανούση ανεγκέφαλο, αυτόχειρα της αιώνιας ψυχής του, υπόχρεο μιας άνευ ορίων ποινής στον άλλο κόσμο. Θα έπρεπε κανονικά να τον λυπούνται. Και όμως, αυτοί οι ίδιοι που επικαλούνται την ανεξικακία και την αγάπη, που ανάγουν σε υπέρτατη αξία την στροφή και της άλλης παρειάς, είναι πανέτοιμοι στο να εξαπολύουν κατά των αλλοδόξων ιερές διαδηλώσεις: Στο να συγκεντρώνονται έξω από νυχτερινό κέντρο της Θεσσαλονίκης και να εκφράζουν τον αποτροπιασμό τους για τις θρησκευτικές αναφορές καλλιτεχνικού προγράμματος, στο να βρυχώνται για την προσβολή του συμβόλου της ελληνικής πίστης δια μέσου μιας αφίσας. Στο να συσπειρώνουν τον Αρχιεπίσκοπο κ. Χριστόδουλο, τον Μητροπολίτη κ. ’νθιμο και τον Νομάρχη κ. Ψωμιάδη, σε μια εξόρμηση κατά της διαπόμπευσης των ιερών και οσίων της φυλής...

Τα φαινόμενα δεν αλλάζουν την ουσία των πραγμάτων. Μέσα σε αυτό το χρόνο, παρακολουθούμε για άλλη μια φορά και με άλλους πρωταγωνιστές, το ίδιο έργο που παίχθηκε και στην περίπτωση των Δανέζικων σκίτσων: Βλέπουμε κάποιους να θεωρούν εαυτούς προσβεβλημένους από μια «οχλούσα», πολιτιστική ή υπαρξιακή ή όπως-αλλοιώς-πέστε-την-άποψη, παρά το γεγονός ότι η άποψη αυτή είναι «χωροθετημένη» σε ικανή απόσταση ώστε να μην συναντιέται με το αίσθημά τους. Παρά το γεγονός ότι εκφέρεται σε ένα νυχτερινό κέντρο και δεν είναι ορθάνοικτη στον καθένα. Παρά το ότι μπορούν να εκτεθούν σε αυτήν μόνο όσοι θέλουν και μόνο στο βαθμό που θέλουν.

Οι μουλάδες της Θεσσαλονίκης, που διεκδικούν ακόμη και ποινικές κυρώσεις εις βάρος των συντελεστών του προγράμματος, έχουν την ίδια λογική με το παπαδαριό των Σαουδαράβων, που αξίωνε τον αποκεφαλισμό των σκιτσογράφων της Δανίας. Δεν διαφέρουν ουσιαστικά παρά μόνο σε λεπτομέρειες...

Υπάρχουν βεβαίως και οι αφίσες του Τζίμη Πανούση, που εκτέθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης, στα μάτια του ευρύτερου κοινού. Οι αφίσες αυτές κοντά σε πολλές χιλιάδες αφίσες, εκδηλώσεις, γελοιογραφίες, δημοσιεύματα, προφανώς βρίσκονται σε σύγκρουση με το θρησκευτικό αίσθημα. Μικρό το πρόβλημα όμως, σε σχέση με την ωφέλεια που συνεπάγονται. Δηλαδή με το ότι κάνουν φανερό ότι η πολυπολιτισμικότητα, ως συνύπαρξη διαφορετικών αντιλήψεων περί ζωής και μεταφυσικής, δεν είναι απαλλαγμένη διενέξεων. Ότι οι αξίες της «ανοχής του διαφορετικού» και όλα τα παρεμφερή, που επαναλαμβάνονται συχνά στον λόγο των δημοκρατικών και αριστερών δυνάμεων, δεν αποτελούν ιδεολογικό πασπαρτού για την επίλυση των αντιθέσεων.

Πώς να το κάνουμε: Σήμερα η αβάστακτη σοβαρότητα της μεταφυσικής βρίσκεται σε σύγκρουση με τον κριτικό και εύχαρι κοσμικό λόγο, όπως η κουλτούρα της αμαρτίας και της σωματικής ενοχής βρίσκεται σε σύγκρουση με την κουλτούρα της ελευθεριότητας του έρωτα και της έκθεσης του γυμνού. Όσο πολυπολιτισμικοί κι αν είμαστε, δεν μπορούμε να αγνοούμε ότι η κουλτούρα της πατρικής εξουσίας και της υποταγής του θηλυκού βρίσκεται σε ρήξη με τη κουλτούρα της ισότητας των διαφορετικών γενεών και των φύλων. Ότι η κουλτούρα της εξ αποκαλύψεως ή από καθέδρας αλήθειας αντιτίθεται στις αξίες του κριτικού και αποδεικτικού λόγου.

Μέσα στην όλη αυτή κατάσταση των συγκρούσεων, ο καθένας καλείται να πάρει θέση. Να διαπραγματευτεί ή όχι τις αξίες της ελευθεριότητας και του κοσμικού πνεύματος, που κατακτήθηκαν μέσα από μεγάλες θυσίες. Να θυσιάσει ή όχι κάποιες αξίες, για χάρη τακτικών στοχεύσεων, καθωσπρεπισμών και συμμαχιών οποιασδήποτε μορφής.

Αυτές τις αξίες - ενδεχομένως αδέξια σε ορισμένες περιπτώσεις - υπηρετεί και ο κύριος Τζίμης Πανούσης. Αυτός, ο «πρεσβευτής κακής θελήσεως» θα λέγαμε, για να τον ξεχωρίσουμε από το διαχρονικό θέμα του σαρκασμού του.... Με τα αντισυμβατικά και Μοντυπαϊθονικά του ευρήματα και την γελωτοθεραπεία εναντίον πάσης γελοιότητος, μάχεται κι αυτός - όπως παλιότερα ο Εμπειρίκος - για την «απελευθέρωσιν του έρωτα». Απτόητος όσο και στο πρώτο του ξεκίνημα, με τις «Μουσικές Ταξιαρχίες» - τότε που αξιοποιούσε τη συνηγορία του Μάνου Χατζιδάκι για να αθωωθεί από κάποιο επαρχιακό δικαστήριο, όπου τον τραβολογούσαν. Πραγματικά αγωνιστής καλλιτέχνης, ακατανόητος στους δημοσιοσχετίστες και ελισσόμενους της νέας εποχής, αναρριπίζει το πνεύμα της ελευθερίας μέσα από τις στάχτες των συμβιβασμών και τακτικισμών. Τους γράφει όλους δεόντως, περίπου όπως η Ελευθερία του Ντελακρουά - που πρόσφατα εξώσθηκε από τουρκικό σχολικό βιβλίο από τους Νεάντερνταλ της γείτονος χώρας: Αυτή που ορθώνει το γυμνό της στήθος, σαν μνημείο ζεύξης της σωματικής με την όλη ελευθερία...